Ergenlik dönemi, fiziksel ve hormonal değişimlerin yanı sıra yoğun bir kimlik arayışı ve duygusal dalgalanmaların yaşandığı kritik bir süreç.
Uzmanlar, günümüzde artan akademik baskı, sosyal medya kullanımı ve belirsizlik ortamının da etkisiyle ergenlerde depresyon, anksiyete ve diğer ruh sağlığı sorunlarının yaygınlaştığına dikkat çekiyor.
Ailelerin, çocuklarının bu zorlu geçiş evresinde sergilediği davranış değişikliklerini doğru okuması ve gerektiğinde erken müdahale etmesi hayati önem taşıyor.
Alarm Zilleri: Aileler Hangi Belirtilere Odaklanmalı?
Ergenlikteki olağan huysuzluk ile ciddi ruh sağlığı sorunlarının belirtileri arasındaki farkı anlamak, ebeveynler için en zorlu konulardan biri. Psikiyatristler ve psikologlar, ailelerin özellikle aşağıdaki kalıcı değişiklikler konusunda dikkatli olmaları gerektiğini belirtiyor:
Duygusal ve Davranışsal Değişiklikler:
Uzun Süren Üzüntü ve Umutsuzluk: İki haftadan uzun süren çökkün duygu durumu, mutsuzluk ve daha önce keyif alınan aktivitelere karşı ilginin tamamen kaybolması (Anhedoni).
Aşırı Sinirlilik ve Öfke Patlamaları: Özellikle erkek ergenlerde depresyonun, içe kapanma yerine sık ve ani öfke patlamaları veya saldırgan davranışlarla kendini göstermesi.
Sosyal Geri Çekilme: Arkadaşlardan, aileden ve sosyal aktivitelerden uzaklaşma, odada yalnız kalma isteğinin belirgin şekilde artması.
Riskli Davranışlar: Alkol, sigara veya madde kullanımına başlama; kendine zarar verme (kesme, yakma gibi) veya intihar düşüncesi/girişimlerinden bahsetme.
Fiziksel ve Akademik Değişiklikler:
Uyku ve Yeme Bozuklukları: Uykusuzluk veya aşırı uyuma isteği; iştah artışı/azalışı, hızlı kilo kaybı veya alımı.
Açıklanamayan Fiziksel Şikâyetler: Sık sık karın ağrısı, baş ağrısı, mide bulantısı gibi tıbbi bir nedeni bulunamayan fiziksel yakınmalar.
Okul Başarısında Düşüş: Konsantrasyon güçlüğü, derslere odaklanamama ve okul başarısında belirgin bir düşüş.
Özgüven Eksikliği: Kendini değersiz, yetersiz veya suçlu hissetme, karamsar bir bakış açısı.
Ailelere Destek Stratejileri: Köprüleri Korumak
Uzmanlara göre, ergen ruh sağlığını korumada ebeveyn tutumu kilit rol oynuyor. Ebeveynlerin izlemesi gereken temel yaklaşımlar şunlardır:
Yargılamadan Dinleme ve İletişim: Ergenle açık, dürüst ve yargılayıcı olmayan bir iletişim kanalı kurun. Onu can kulağıyla dinleyin ve duygularını anladığınızı (empati) gösterin. Sorunlarını konuşmak istemediğinde ise baskı yapmadan, anlatmak istememe kararına saygı gösterin.
Net ve Tutarlı Sınırlar: Özgürlük arayışına saygı gösterirken, evin kuralları ve sınırları konusunda eşinizle birlikte tutarlı bir duruş sergileyin. Sınırların nedenlerini açıklayarak sorumluluk duygusunu geliştirin.
Model Olma: Ebeveyn olarak kendi stres ve kaygılarınızla nasıl başa çıktığınız konusunda olumlu bir model olun. Aşırı eleştiriden, kıyaslamadan ve baskıdan kaçının.
Baskıyı Azaltma: Akademik beklentileri gerçekçi seviyede tutun. Başarı kadar çabanın ve sağlıklı olmanın da değerli olduğunu hissettirin.
Profesyonel Yardımı Teşvik: Belirtilerin kalıcı veya şiddetli olması durumunda vakit kaybetmeden bir Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı'ndan destek alın. Erken teşhis ve tedavi, ergenin ruh sağlığını korumada en etkili yoldur.
Ergenlik dönemi fırtınalı olabilir, ancak aile desteği ve zamanında uzman yardımı, bu dönemin daha sağlıklı atlatılması ve ileride ortaya çıkabilecek kronik sorunların önlenmesi için en güçlü limandır.
