Gazi Mustafa Kemal Paşa, Mondros Mütarekesi'nin 30 Ekim 1918'de imzalanmasından sonra Yıldırım Orduları Grup Komutanlığından 3 Kasım 1918'de İstanbul'a döndü. Samsun'a gidinceye kadar 6 ay İstanbul'da kalan Mustafa Kemal, birçok temasta bulundu.
Mustafa Kemal Paşa, kendi deyimiyle "Kendisini İstanbul'dan uzaklaştırmak ve Anadolu dağlarında çürütmek" isteyenlerce 9. Ordu Müfettişliği ile görevlendirildi ancak müfettişliği kabul ederken, görevinin geniş yetkilerle donatılmasını sağladı.
İzmir'in işgal edildiği 15 Mayıs 1919'da ise Mustafa Kemal Paşa, Genelkurmay Başkanlığında Cevat (Çobanlı) ve Fevzi (Çakmak) paşalara, sonra da Babıali'de bazı hükümet üyelerine veda etti. Aynı gün Yıldız Sarayı'nda Padişah Vahdettin tarafından kabul edilen Mustafa Kemal, daha sonra Bandırma Vapuru'nun kaptanı İsmail Hakkı (Durusu) Bey'i Şişli'deki evine çağırarak yolculukla ilgili bilgi aldı.
Mustafa Kemal'i ve beraberindekileri taşıyan Bandırma Vapuru, 16 Mayıs'ta İstanbul'dan yola çıktığında, Kız Kulesi açıklarındayken İtilaf Devletleri denetim görevlilerince vapurda, silah ve kaçak malzeme araması yapıldı.
İtilaf Devletleri denetim görevlilerinin gemiyi terk etmelerinin ardından Karadeniz'e yönelen Bandırma'nın güvertesinde Mustafa Kemal Paşa, yanındakilere şunları söyleyecekti: "Bunlar işte böyle yalnız demire, çeliğe, silah kuvvetine dayanırlar. Bildikleri şey yalnız madde! Bunlar hürriyet uğruna ölmeye karar verenlerin kuvvetini anlayamazlar. Biz, Anadolu'ya ne silah ne cephane götürüyoruz. Biz ideali ve imanı götürüyoruz."
Güç koşullar altında süren yolculuktan sonra 19 Mayıs 1919 sabahı Samsun'a ulaşan Mustafa Kemal Paşa ve beraberindekiler, askeri bando eşliğinde halk tarafından sevgiyle karşılandı.
Mustafa Kemal Paşa, yurdun kurtuluş mücadelesini Samsun'a ayak basarak başlatmış oldu. Düşman işgaline karşı bilinçlendirilerek halkın Kuvayımilliye'ye destek olması sağlandı. 11 Ekim 1922'de Mudanya Mütarekesi imzalanana kadar Türk Kurtuluş Savaşı devam etti.
Mustafa Kemal Atatürk'ün isteği doğrultusunda 20 Haziran 1938 tarihli kanunla "Gençlik ve Spor Bayramı" adıyla milli bayramlar arasında yer alan 19 Mayıs, 7 Mart 1981'de "Atatürk'ü Anma" ibaresi eklenerek "Atatürk'ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı" oldu.
Bayramın adı, 1995'te kararnameyle "ve" bağlacı kaldırılarak "Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı" olarak değiştirildi.
- Ulusal Mücadele ve Çağdaşlaşma Lideri Atatürk
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) 1981 yılında, 100. doğum yıl dönümü dolayısıyla Atatürk'ü "Ulusal Mücadele ve Çağdaşlaşma Lideri" olarak ilan etti.
Uluslararası işbirliği ve barış yolunda çalışmış üstün kişilerin gelecek kuşaklar için örnek olacakları inancı ile 27 Kasım 1978 tarihli UNESCO Genel Kurulu kararı doğrultusunda Atatürk'ün "1981" yılında anılması kararlaştırıldı.
Bu kapsamda, Atatürk'ün doğumunun 100. yılı tüm dünyada, "1981 Atatürk Yılı" olarak kutlandı. Yıl boyu süren etkinliklerle 21 Mayıs'ta Atatürk'ün doğum günü çeşitli törenlerle kutlandı.
- Belli başlı öteki olaylar:
19 Mayıs
1915- Kaymakam (yarbay) rütbesindeki Mustafa Kemal, Arıburnu cephesinde gösterdiği cesaret ve kahramanlık dolayısıyla Miralaylığa (albay) terfi etti.
1919- Dokuzuncu Ordu Müfettişi Mustafa Kemal Paşa, karargahıyla Samsun'a çıkarak Milli Mücadele'yi başlattı.
1924- Musul sorunuyla ilgili Türk-İngiliz heyetleri arasında, "Haliç Konferansı" diye adlandırılan görüşmeler başladı. 9 Haziran'a kadar süren görüşmelerden sonuç alınamayınca, konu Milletler Cemiyetine götürüldü.
1927- Türkçülük ve halkçılık görüşleriyle tanınan Ahmet Hikmet Müftüoğlu vefat etti.
1935- İngiliz casus Thomas Edward Lawrence (Arabistanlı Lawrence) motosiklet kazasında öldü.
1939- Anadolu Ajansı, 1 Mart 1925'te şirkete dönüştürüldüğünde ilk Yönetim Kurulu Başkanı olan düşünür ve siyasetçi Ahmet Ağaoğlu, 70 yaşında İstanbul'da vefat etti.
1943- Ankara'da Gençlik Parkı törenle açıldı.
1945- Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, 19 Mayıs törenindeki konuşmasında, "Harp zamanlarının ihtiyatlı tedbirlere lüzum gösteren darlıkları kalktıkça, memleketin siyaset ve fikir hayatında demokrasi prensipleri daha geniş ölçüde hüküm sürecektir." sözleriyle çok partili düzene geçişin sinyalini verdi.
1975- ABD Senatosu, Türkiye'ye silah ambargosunun kaldırılmasını kararlaştırdı.
1981- Büyük Önder Atatürk'ün Selanik'te doğduğu ev yeniden düzenlenerek Devlet Bakanı İlhan Öztrak tarafından hizmete açıldı. Atatürk'ün, Ankara Atatürk Orman Çiftliği'ndeki evinin benzerinin temeli, Başbakan Bülend Ulusu tarafından atıldı.
1986- Atatürk Uluslararası Barış Ödülü'ne değer bulunan eski NATO Genel Sekreteri Josef Luns ödülünü törenle aldı.
1997- Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Atatürk Uluslararası Barış Ödülü'nü Bosna-Hersek Türk Barış Gücü'ne verdi.
2000- Atatürk Uluslararası Barış Ödülü, KKTC Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş'a verildi.
2004- Pop müziği sanatçısı Çetin Alp, 57 yaşında İstanbul'da vefat etti.
2006- Osmaniye-Gaziantep karayolunda, Afganistan ve Bangladeş uyruklu kaçakları taşıyan arkası kapalı kamyonetin tıra çarpması sonucu 44 kişi hayatını kaybetti.
2008- Sigara içilen yerlere ilişkin yasağın kapsamını genişleten Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun yürürlüğe girdi.
2011- IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn, görevinden istifa etti. Otel görevlisi bir kadına cinsel saldırı suçlamasıyla New York'ta mahkemeye çıkarılan Kahn, kefaletle serbest bırakıldı.
2015- 19 Mayıs Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı kutlamaları kapsamında 17 yıl sonra ilk kez Anıtkabir'de konser verildi. TSK Armoni Mızıkası Komutanlığı Orkestrası ile opera sanatçıları Feryal Türkoğlu ve Hakan Aysev, Mustafa Kemal Atatürk'ün sevdiği türküleri söyledi. Piyanist Gülsin Onay da İzmir Marşı, Onuncu Yıl Marşı başta olmak üzere klasik eserleri seslendirdi.
2016- Paris-Kahire seferini yapan, 3'ü çocuk 56 yolcu ve 7'si uçuş görevlisi 10 kişilik mürettebatın bulunduğu Airbus A320 tipi yolcu uçağı radardan kaybolmasının ardından Yunanistan'ın Kerpe Adası açıklarında denize düştü. Kazadan kurtulan olmadı.
2016- Prof. Dr. Aziz Sancar, 2015 Nobel Kimya Ödülü'nün madalya ve sertifikasını, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da katıldığı törenle Anıtkabir Komutanlığına takdim etti.
2016- UEFA Avrupa Ligi Finali'nde İngiltere'nin Liverpool takımını 3-1 yenen İspanyol temsilcisi Sevilla üst üste üçüncü kez şampiyon oldu.
2017- İran'da Cumhurbaşkanlığı seçimini, oyların yüzde 57'sini alan Hasan Ruhani kazandı.
2018- Atatürk'ün 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkışının 99. yılı dolayısıyla kentte düzenlenen "Gençlik ve Bayrak Yürüyüşü"nde 1919 metre uzunluğunda Türk bayrağı açıldı.
2018- İngiltere Kraliçesi 2. Elizabeth'in torunu ve tahtın 6. sıradaki varisi Prens Harry, Amerikalı oyuncu Meghan Markle ile evlendi.
2019- Siyasi parti liderleri, 19 Mayıs Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı 100. Yıl Törenleri için Samsun'da bir araya geldi.
2020- 19 Mayıs Atatürk'ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı, ülke genelinde Kovid-19 tedbirleri ve sokağa çıkma kısıtlaması altında kutlandı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın çağrısı üzerine saatler 19.19'u gösterdiğinde vatandaşlar, evlerinin balkon ve pencerelerinden İstiklal Marşı'nı okudu.
2022- Tarihinin en ağır ekonomik kriziyle mücadele eden Sri Lanka, ilk kez vadesi gelen borcunu ödeyemeyerek temerrüde düştü.
2024- İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan helikopter kazasında hayatını kaybetti.
2024- Kuzey Makedonya'da 8 Mayıs'ta düzenlenen cumhurbaşkanı seçiminin ikinci turunun kazananı Gordana Siljanovska Davkova, ülkenin ilk kadın cumhurbaşkanı olarak görevine başladı.
